Julijanska Nova godina, praznik koji se proslavlja između 13. i 14. januara po gregorijanskom kalendaru, predstavlja 1. januar po julijanskom kalendaru. U Srbiji je poznata i kao „srpska Nova godina“, dok se u drugim delovima Evrope naziva julijanska, stara ili pravoslavna Nova godina.
Iako nije zvanični praznik, julijanska Nova godina se slavi u Srbiji, Bosni i Hercegovini, Republici Srpskoj, Crnoj Gori, Severnoj Makedoniji i pravoslavnim delovima Hrvatske. Takođe, proslavljaju je pravoslavni vernici u Rusiji, Belorusiji, Ukrajini, Jermeniji, Gruziji i Moldaviji. Tradicija ovog praznika prisutna je čak i u nekim nemačkim kantonima Švajcarske i delovima Škotske.
Kada su Srbi počeli da slave Novu godinu?
Tačan datum početka proslave julijanske Nove godine među Srbima nije moguće precizno utvrditi, ali njen značaj raste nakon Prvog, a posebno posle Drugog svetskog rata. Iako nije bila zvanično zabranjena tokom komunističke ere, javne proslave i dočeci u restoranima i kafanama nisu bili uobičajeni.
Razlika između julijanske i gregorijanske Nove godine nastala je 1582. godine, kada je julijanski kalendar reformisan i nastao gregorijanski. Uprkos otporu pravoslavnih zemalja, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je 1919. godine izjednačila dva kalendara zakonom, ali Srpska pravoslavna crkva je zadržala julijanski kalendar.
Danas se julijanska Nova godina obeležava na trgovima, u ugostiteljskim objektima i domovima, ali za razliku od gregorijanske, nije državni praznik niti neradan dan.
Običaji julijanske Nove godine
Pravoslavna Nova godina se često naziva i Mali Božić jer se poklapa sa crkvenim praznicima Obrezanje Gospoda Isusa Hrista i Sveti Vasilije Veliki. Na ovaj dan obeležavaju se brojni običaji:
- Posebna trpeza: Tradicionalno se jede glava božićne pečenice, najčešće jagnjeća ili praseća glava, dok domaćice mese novogodišnju pogaču poznatu kao „vasilica“.
- Duhovna proslava: Crkva ispraća staru i dočekuje novu godinu bogosluženjima i molitvama, uz blagoslov svih pristojnih proslava.
- Paljenje ostataka badnjaka: U nekim krajevima Srbije spale se ostaci badnjaka, što simbolizuje završetak božićnih praznika.
- Krofne i novčić: Kao i za Božić, u krofne se stavlja novčić, simbol sreće i napretka.
- Unos novih stvari: Veruje se da na ovaj dan treba kupiti i uneti nešto novo u kuću kako bi godina donela blagostanje.
Julijanska Nova godina je simbol duhovnosti, tradicije i zajedništva, a iako nije zvaničan praznik, zauzima posebno mesto u srcima pravoslavnih vernika širom sveta.
