Kako se računa visina penzije

Jedno od ključnih pitanja za svakog budućeg penzionera je: koliko će iznositi moja penzija? Iako je ovo pitanje od velikog značaja, često je i zbunjujuće zbog složenosti zakonskih propisa i obračuna. U ovom članku ćemo pokušati da pojednostavimo proces i objasnimo kako se tačno računa visina penzije prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju (PIO).

Kako se utvrđuje pravo na penziju?

Pre nego što se pristupi obračunu visine penzije, prvo se proverava da li osoba ispunjava uslove za ostvarivanje penzije. To uključuje utvrđivanje ukupnog penzijskog staža, koji se sastoji od radnog staža i posebnog staža (na primer, staž stečen zbog učešća u ratu ili odgoja trećeg deteta).

Koje zarade se uzimaju u obzir?

Nakon što se utvrdi staž, prelazi se na obračun visine penzije. Prvi korak je utvrđivanje svih zarada koje je osiguranik ostvario tokom svoje karijere. Ove zarade se upoređuju sa prosečnom zaradom u Srbiji za svaku kalendarsku godinu. Od 2003. godine, obračun se bazira na svim prihodima za koje su plaćeni doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje, uključujući i zarade ostvarene kroz samostalnu delatnost.

Kako se računa godišnji lični koeficijent?

Za svaku godinu staža se računa godišnji lični koeficijent, koji predstavlja odnos između ostvarene zarade i prosečne zarade u zemlji. Ako je zarada veća od prosečne, koeficijent je veći od 1, a ako je manja, koeficijent je manji od 1. Najviši mogući godišnji lični koeficijent je 5, što ograničava maksimalnu visinu penzije.

Šta ako nema podataka o zaradi?

Ako za neke godine nisu dostupni podaci o zaradi, od 30. septembra 2018. godine važe izmene Zakona koje omogućavaju da se za te godine koristi koeficijent iz ostalih godina staža. Ovo pomaže da se izbegne negativan uticaj godina za koje nema podataka i osigurava realniji obračun penzije.

Kako se utvrđuje lični koeficijent?

Nakon što se odrede godišnji lični koeficijenti, izračunava se prosečni lični koeficijent. To se radi tako što se zbir svih godišnjih koeficijenata deli sa ukupnim trajanjem staža za koji su koeficijenti izračunati. Ovaj koeficijent se množi sa ukupnim trajanjem penzijskog staža, uključujući i poseban staž.

Dodatne komponente obračuna

Za žene se staž uvećava za 6%, a invalidskim penzionerima se staž uvećava na osnovu godine u kojoj su postali invalidi. Ove uvećane vrednosti se koriste za izračunavanje ličnog boda, koji se zatim množi sa opštim bodom (jedinstvenim za sve penzionere) kako bi se dobio iznos penzije u dinarima.

Kako se obračunava poslednja godina rada?

Od 1. januara 2019. godine, zarada ostvarena u poslednjoj godini rada ne upoređuje se više sa prosečnom zaradom za celu kalendarsku godinu. Umesto toga, koristi se obračunski iznos prosečne godišnje zarade, koji se dobija na osnovu prosečne mesečne zarade za period do kraja meseca koji prethodi mesecu u kojem se ostvaruje pravo.

Jednostavan primer obračuna

Za osiguranika koji je ostvario 35 godina staža i imao tačno prosečnu zaradu tokom celog radnog veka, obračun bi izgledao ovako:

1. Godišnji lični koeficijent: 1
2. Prosečni lični koeficijent: 1
3. Lični bod: 35
4. Mesečni iznos penzije: 35 x 1.111,25 dinara = 38.893,75 dinara

Da bismo izračunali lični koeficijent, koristićemo podatke o minimalnoj penziji. Početni iznos penzije može nam pomoći da odredimo osnovni koeficijent koji se koristi za obračun.

Minimalna penzija: 23.684 dinara

Pretpostavimo da je penzioner u svim godinama ostvarivao zaradu koja je jednaka prosečnoj zaradi u Srbiji (koja odgovara minimalnoj penziji). Za jednostavnost, uzmimo da je koeficijent 1 (što znači da je zarada bila u potpunosti u skladu sa prosečnom zaradom).

3. Obračun Ličnog Koeficijenta

Za ovaj primer, budući da je zarada bila u skladu sa minimalnom penzijom, lični koeficijent će biti 1 za sve godine.

Ukupan staž: 35 godina

Zbir svih godišnjih koeficijenata: 35 x 1 = 35

Prosečan lični koeficijent = Zbir godišnjih koeficijenata / Ukupan staž = 35 / 35 = 1

4. Izračunajte Lični Bod

Pretpostavimo da je opšti bod za obračun 1.111,25 dinara (vrednost boda u januaru 2023).

Lični bod = Prosečan lični koeficijent x Ukupan staž = 1 x 35 = 35

Iznos penzije = Lični bod x Vrednost boda = 35 x 1.111,25 = 38.893,75 dinara

5. Prilagođavanje za Najnižu Penziju

Kako bi se iznos penzije prilagodio minimalnoj penziji:

Ako bi izračunata penzija bila veća od minimalne, koristimo minimalni iznos kao osnov. U našem primeru, izračunati iznos penzije (38.893,75 dinara) je veći od minimalne penzije (23.684 dinara), ali za precizne iznose u stvarnosti se koristi važeći zakon i regulative koje mogu odrediti tačne iznose penzije.

6. Uvećanja i Specijalne Kategorije

Ako je penzioner invalidski, ili pripada specijalnoj kategoriji (npr. vojni invalidi), penzija se može dodatno uvećavati prema posebnoj formulaciji zakona.

U ovom jednostavnom primeru, penzioner sa 35 godina staža koji je ostvarivao prosečnu zaradu u skladu sa minimalnom penzijom, imao bi iznos penzije od 38.893,75 dinara prema obračunu. Ako je minimalna penzija manja od obračunatog iznosa, penzija se prilagođava minimalnom iznosu prema zakonu.

Za precizan obračun u praksi, preporučuje se konsultacija sa stručnjacima iz oblasti penzijskog osiguranja ili korišćenje zvaničnih alata i kalkulatora koje pružaju nadležni organi.

Obračun penzije može biti složen i zahteva pažljivo praćenje zakonskih propisa i pravilno vođenje evidencije o zaradama. Ako imate nedoumice u vezi sa obračunom, preporučuje se da se konsultujete sa stručnjakom ili nadležnim organima kako biste osigurali tačnost iznosa svoje penzije. Ne zaboravite da nezvanični obračuni često mogu biti samo približni i ne treba ih uzimati kao konačne iznose.

Ovde možete izračunati staž, visinu penzije i datum penzionisanja – Ozon Media