SREMSKA MITROVICA. Kao i svake godine povela se dilema da li je pravilnije reći „uskrs“ ili „vaskrs“, a na društvenim mrežama ona je prerasla i u rasprave, gde pojedini građani kažu da je isključivo „vaskrs“ u duhu srpskog jezika.
Kako je pravilno, a šta je „srpskije“ reći – Uskrs, Vaskrs ili Voskres?
Lingvistički, ispravno je i jedno i drugo i treće!
Ove reči u prevodu označavaju uskrsnuće, odnosno ustajanje iz mrtvih i ponovno oživljavanje. Takozvani srpskoslovenski jezik, odnosno srpska redakcija staroslovenskog jezika, nastala je u vreme kada su Srbi primili slovensko bogosluženje i slovensku pismenost, tokom 10. veka. Od tada pa do prvih decenija 15. veka, Srbi su pomenute reči izgovarali sa poluglasnikom iza početnog „V“, a od 15. veka pa nadalje izgovaraju ih sa „A“.
Negde od sredine 18. veka do danas ruskoslovenski jezik se upotrebljava u Srpskoj pravoslavnoj crkvi kao zvaničan crkveni jezik. U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način, sa „O“ u prvom slogu, Voskresenije, Voskresnuti, Voskrese.
Reč Uskrs, s druge strane, pripada srpskom narodnom jeziku, u kojem je u veoma davno vreme početno „U“ dobijeno od starog početnog „V“.
“Vaskrs” je srpskoslovenski oblik koji pripada srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII veka upotrebljavao u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve.
“Voskresenije” je ruskoslovenski oblik i reč je o staroslovenskom jeziku ruske redakcije koji je danas jezik srpske crkve. Naime, srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII veka zamenili ruskim crkvenim jezikom. U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način – sa “o” u prvom slogu, pa se tako kaže – Voskresenije, voskresnuti, voskrese.
Kako Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik u opticaju je ostalo i “Vaskrs” i “Voskrsenije”.
Pravilno je reći i “Uskrs”
Ova reč “Uskrs” pripada srpskom narodnom jeziku. Reč je o autentičnom izrazu koji je u neka davna vremena nastao prilagođavanjem onoga što je izgovoreno u crkvama.
Vaskrs je srpskoslovenski oblik (staroslovenski srpske redakcije) koji se koristi u svečanijem stilu: Hristos vaskrse, vaistinu vaskrse.
Uskrs je autentičan, narodni oblik: Hristos uskrsnu, uistinu uskrsnu.
Voskresenije je ruskoslovenski oblik (staroslovenski jezik ruske redakcije koji je danas zvanični jezik srpske crkve): Hristos voskrese, voistinu voskrese.
U Pravopisu stoji: ‚‚‚za normu je presudan spontani izražajni običaj, koji ne treba usmeravati i cenzurisati.“
U Pravopisu srpskog jezika piše da, iako se obe reči koriste u srpskom književnom i narativnom izrazu, izvesne razlike postoje. One su stilskog karaktera, pa je tako prefiks „vas-“ svečaniji, a prefiks „us-“ pripada stilski neutralnom standardu.
Tako da je potpuno ispravno i u duhu srpskog jezika i pravoslavlja čestitati Uskrs, kao i Vaskrs.
