Sremska Mitrovica – Povodom obeležavanja Svetskog AIDS dana Crveni krst Sremska Mitrovica u saradnji sa Srednjom medicinskom školom „Draginja Nikšić“ danas je na Trgu Ćire Milekića organizovao podelu edukativnog promo materijala.
*Svetski AIDS dan, 1. decembar
Svetski AIDS dan okuplja ljude širom sveta sa ciljem podizanja pozornosti u vezi HIV pandemije i demonstrira međunarodnu solidarnost. Ovaj dan, koji se 28. put obeležava u svetu, predstavlja jedinstvenu priliku da predstavnici vlada, državnih institucija i javno zdravstvenih ustanova u saradnji sa ostalim partnerima informišu javnost o aktuelnoj epidemiološkoj situaciji i da podstaknu celokupnu društvenu zajednicu da svima obezbedi nediskriminatoran i neosuđujući pristup adekvatnim uslugama iz domena prevencije HIV infekcije, kao i terapiji, nezi i podršci za osobe inficirane HIV-om.
Epidemiološke determinante HIV infekcije i AIDS-a u Republici Srbiji krajem novembra 2017. godine
Prema podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” od početka epidemije, 1985. godine, pa do sredine novembra 2017. godine u Republici Srbiji je registrovano 3585 osoba inficiranih HIV-om, od kojih su 1884 osobe obolele od AIDS-a (53% svih registrovanih HIV pozitivnih osoba), dok je 1216 osoba inficiranih HIV-om umrlo (1105 od AIDS-a, a 111 od bolesti ili stanja koja nisu povezana sa HIV infekcijom).
– Beograd je najteže pogođen HIV epidemijom, ali i najveći broj osoba se testira u Beogradu.
– U periodu januar–novembar 2017. godine novodijagnostikovano je 105 osoba inficiranih HIV-om, što je nešto manje nego u istom periodu prošle godine (124 osobe).
– U istom periodu kod 38 osoba je novodijagnostikovan AIDS (sida), dok je 9 osoba umrlo od AIDS-a.
Od 1997. godine visoko aktivna antiretrovirusna terapija (HAART) je dostupna i besplatna u Republici Srbiji, tj. svi troškovi lečenja idu na teret Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje za sve zdravstvene osiguranike kojima je lečenje indikovano.
Od 2008. godine lečenje HIV infekcije je decentralizovano, odnosno realizuje se na Кlinici za infektivne i tropske bolesti pri Кliničkom centru Srbije u Beogradu, u Кliničkom centru Vojvodine u Novom Sadu, Кliničkom centru u Nišu, a od 2009. godine i u Кliničkom centru u Кragujevcu.
U periodu 2003–2016. godina registrovano je značajno povećanje osoba inficiranih HIV-om na lečenju kombinovanom antiretrovirusnom terapijom (1588 osoba krajem juna 2017. prema 330 osoba krajem 2003. godine), što je uslovilo da se od 2000. godine registruje značajna redukcija obolevanja i umiranja od AIDS-a.
S druge strane od 2000. godine registruje se trend porasta broja novodijagnostikovanih osoba inficiranih HIV-om, pri čemu su u periodu 2010–2016. godine registrovana 1033 slučaja, što je za 43% više nego u periodu 2003–2009. godine, kada je registrovano 725 slučajeva nosilaštva anti-HIV antitela u Republici Srbiji. Ovaj porast je svakako i rezultat promocije značaja dobrovoljnog, poverljivog i besplatnog savetovanja i testiranja na HIV, kao i veće dostupnosti ove usluge u zdravstvenim ustanovama, ali i van zdravstvenih ustanova, posebno za osobe sa rizičnim ponašanjem iz ključnih populacija pod povećanim rizikom od HIV-a.
Prema zvanično dostupnim podacima u Srbiji trenutno živi 2369 osoba inficiranih HIV-om, a procenjuje se da u našoj zemlji još oko 1000 osoba ne zna da je inficirano HIV-om. Znajući da HIV infekcija može dugi niz godina proticati bez ikakvih znakova i simptoma, jedini način da se otkrije HIV infekcija je da se osoba koja je imala neki rizik testira na HIV. Svako testiranje na HIV treba da bude dobrovoljno, poverljivo i besplatno, uz obavezno savetovanje pre i posle testiranja, a u cilju pružanja pravih i stručnih informacija potrebnih klijentu da donese odluku da li je pravi trenutak za testiranje, ali i da prepozna stvarni rizik tj. rizično ponašanje koje je praktikovao ili koje i dalje upražnjava, te da isto promeni u cilju preveniranja inficiranja HIV-om u budućnosti. S druge strane, HIV pozitivne osobe imaju mogućnost da uđu u program praćenja, odnosno lečenja HIV infekcije koje daje odlične rezultate, kako u svetu tako i u našoj zemlji, te je danas HIV infekcija hronično stanje sa kojim se može kvalitetno i dugo živeti, ali samo ukoliko se pravovremenim i adekvatnim lečenjem kontroliše replikacija HIV-a.
Od 105 novootkrivenih osoba inficiranih HIV-om u periodu od januara do novembra ove godine, 40 osoba je iz Beograda, 29 iz Vojvodine, a trećina je iz ostalih okruga centralne Srbije (36 osoba). Registrovano je 25 puta više muškaraca u odnosu na žene (101 muškarac prema 4 žene). Većina novootkrivenih HIV pozitivnih osoba je uzrasta 20–49 godina (91 osoba tj. 87%), od kojih je svaka treća osoba uzrasta 20–29 godina (31 osoba tj. 29,5%). U odnosu na način transmisije, kod 85 osoba HIV je prenešen seksualnim odnosom bez kondoma (93% svih slučajeva sa poznatim načinom transmisije), od kojih su 63 muškarca koji su prijavili rizične analne seksualne odnose sa drugim
uškarcima (72% svih osoba sa poznatim načinom transmisije). U istom periodu novoregistrovana su samo dve osobe inficirane HIV-om koja su injektirajući korisnici droga (2%), a za šestinu novoregistrovanih slučajeva (18 osoba) nije prijavljen način prenosa HIV-a.
U analiziranom vremenskom periodu svaka treća novootkrivena HIV pozitivna osoba je svoj HIV+ status saznala tek u uznapredovalom stadijumu infekcije, tj. stadijumu klinički manifestnog AIDS-a (33 osobe), dok je polovina osoba kod kojih je dijagnostikovana HIV infekcija bilo bez ikakvih simptoma i manifestnih znakova HIV infekcije (51 osoba), a kod samo 9 osoba HIV infekcija je dijagnostikovana brzo nakon zaražavanja.
Кao i ranijih godina, više od polovine osoba inficiranih HIV-om koje su dijagnostikovane tokom ove godine i za koje je bio dostupan podatak o broju CD4 limfocita (59%) bilo je u otkriveno u kasnom stadijumu HIV infekcije (CD4 < 350 ćelija/mm3), što ukazuje da se i pored dostupnog dobrovoljnog, besplatnog, poverljivog ili anonimnog testiranja na HIV praćenog savetovanjem pre i posle testiranja u 24 grada u Republici Srbiji tokom cele godine, značajan udeo osoba inficiranih HIV-om ne testira blagovremeno, što pak smanjuje mogućnost uspešnog lečenja u cilju kontrole HIV infekcije, odnosno sprečavanje obolevanja i umiranja od AIDS-a. Od 38 novoregistrovanih osoba obolelih od AIDS-a u periodu januar–novembar 2017. godine, 36 osoba je muškog pola, dok su samo dve osobe ženskog pola (odnos polova 18:1). U Beogradu je registrovano 13 slučajeva obolevanja od AIDS-a (34%), dok je na teritoriji Vojvodine registrovano 5 slučajeva klinički manifestnog oboljenja uzrokovanog HIV-om (13%). Najviše obolelih od AIDS-a registrovano je u uzrasnoj grupi 30–59 godina (29 osoba tj. 76%), ali je obolevanje registrovano i kod 6 osoba uzrasta 20–29 godina (16%), pri čemu se uzrast obolelih kretao u opsegu 20–68 godina. Po prijavljenom načinu transmisije 26 osoba novoobolelih od AIDS-a (90% svih slučajeva sa prijavljenim načinom transmisije) je registrovano među osobama koje su inficirane HIV-om seksualnim putem (18 MSM tj. 62% od obolelih sa prijavljenim načinom transmisije), tri osobe među injektirajućim korisnicima droge, a kod svake četvrte osobe (9 slučajeva tj. 24%) način transmisije HIV-a nije prijavljen. Od ukupno registrovanih 9 osoba umrlih od AIDS-a u periodu januar–novembar 2017. godine, dve osobe (57%) su iz Beograda, tri osobe su sa teritorije Vojvodine, a četiri umrle osobe su sa teritorije Nišavskog, Topličkog, Jablaničkog i Pomoravskog okruga. Značajno je više muškaraca registrovano među osobama umrlim od AIDS-a u posmatranom periodu (7 muškaraca). Najveći broj osoba umrlih od AIDS-a bio je uzrasta 30 do 59 godina (8 osoba tj. 89%), dok je jedna umrla osoba imala 28 godina. U odnosu na transmisivnu kategoriju najveći broj umrlih od AIDS-a registrovan je među osobama koje su HIV stekle nezaštićenim seksualnim kontaktom (4 osobe צ 44%, od kojih 3 MSM), jedan injektirajući korisnik narkotika, dok za 4 umrle osobe nije prijavljen način prenošenja HIV-a. Sedam smrtnih ishoda registrovano je kod osoba kod kojih je krajem 2016, odnosno tokom 2017. godine istovremeno novodijagno-stikovano nosilaštvo anti HIVantitela i obolevanje od AIDS-a, dok je kod dve osobe HIV infekcija dijagnostikovana 2001. i 2012. godine godine. Znajući da HIV infekcija može dugi niz godina proticati bez ikakvih znakova i simptoma, jedini način da se otkrije HIV infekcija je da se osoba koja je imala neki rizik testira na HIV. Svako testiranje na HIV treba da bude dobrovoljno, poverljivo i besplatno, uz obavezno savetovanje pre i posle testiranja, a u cilju pružanja pravih i stručnih informacija potrebnih klijentu da donese odluku da li je pravi trenutak za testiranje, ali i da prepozna stvarni rizik tj. rizično ponašanje koje je praktikovao ili koje i dalje upražnjava, te da isto promeni u cilju preveniranja inficiranja HIV-om u budućnosti. S druge strane, HIV pozitivne osobe imaju mogućnost da uđu u program praćenja, odnosno lečenja HIV infekcije koje daje odlične rezultate, kako u svetu tako i u našoj zemlji, te je danas HIV infekcija hronično stanje sa kojim se može kvalitetno i dugo živeti, ali samo ukoliko se pravovremenim i adekvatnim lečenjem kontroliše replikacija HIV-a. HIV infekcija i AIDS – najčešća pitanja i odgovori
Šta je HIV?
HIV je skraćenica za virus humane imunodeficijencije, lentivirus iz grupe retro-virusa. HIV za najčešću metu napada ima veoma bitne delove imunološkog sistema – CD4+ T ćelije. Ovaj virus dovodi direktno i indirektno do pada u proizvodnji CD4+ T ćelija i do njihovog krajnjeg uništenja. CD4+ T ćelije su glavni pokretači odbrambrenog sistema i kada je proizvodnja ovih ćelija ravna nuli, imunološki sistem skoro da i ne funkcioniše. HIV takođe i direktno napada organe kao što su bubrezi, srce i mozak, što dovodi do prekida rada bubrega, kardiomiopatije i encefalopatije.
Ovim virusom mogu se zaraziti samo ljudi i on se prenosi isključivo među ljudima. HIV se ne prenosi sa ljudi na životinje ili biljke i obrnuto, niti putem predmeta, hranom, vodom, vazduhom, odnosno uobičajenim socijalnim kontaktima među ljudima.
Šta je AIDS?
AIDS ili sida su skraćenice nastale slaganjem početnih slova punog naziva bolesti na engleskom (Acquired Immunodeficiency Syndrome) ili francuskom jeziku (Syndrome de l’immunodéficience Acquise), a u prevodu na srpski znače: sindrom stečenog gubitka imuniteta. AIDS je krajnji, uznapredovali stadijum infekcije uzrokovane HIV-om. Nastaje usled oštećenja odbrambenog sistema organizma koji prouzrokuje HIV. Stečeni gubitak sposobnosti imunološke odbrane znači da je neki uzročnik onemogućio imuno-loški sistem da se efikasno brani i da savlada infekciju uzrokovanu brojnim mikrobiološkim agensima (bakterije, virusi, paraziti i sl.), koji kod zdravih ljudi ne dovode do ispoljavanja oboljenja. Ovo oboljenje se karakteriše pojavom jedne ili više oportunističkih infekcija ili malignih bolesti (npr. kapoši sarkom, karcinom grlića materice, limfom) i drugih teških kliničkih stanja povezanih sa HIV-om, koje se bez specifičnog lečenja završava smrću.
Koja je razlika između HIV infekcije i AIDS-a?
Osoba koja ima HIV infekciju (HIV pozitivna osoba) inficirana je HIV-om, može godinama da nema nikakve simptome ili znake bolesti, najčešće se oseća sasvim dobro, a obzirom da može godinama biti bez ikakvih znakova oboljenja, epidemiološki gledano, ovaj period predstavlja „najopasniji” period za dalje prenošenje virusa, jer se inficirana osoba oseća sasvim „zdravo” i najčešće nije svesna da je inficirana.
Klinički simptomi se javljaju u proseku tek posle nekoliko godina od infekcije i tek kada se pojave kliničke manifestacije, kada krene klinička slika bolesti kažemo da je osoba obolela od AIDS-a ili side. Vreme od ulaska HIV-a u organizam do dijagnosti-kovanja klinički manifestne bolesti (AIDS) se obično kreće u rasponu od 10 do 15 godina (u proseku oko 7 godina), ali ponekada period bez simptoma i znakova uznapredovale HIV infekcije (tzv. latentni period) može biti duži (20 i više godina) ili kraći (manje od godinu dana od inficiranja, tj. od trenutka ulaska HIV u organizam).
Šta je savetovanje i testiranje na HIV?
– Savetovanje i testiranje na HIV je poverljivo, anonimno, besplatno i nije potrebna zdravstvena knjižica, odnosno uput od lekara.
– Testiranje na HIV treba da bude dobrovoljno tj. da sâma osoba odluči da želi da se testira nakon poverljivog savetovanja sa stručnom osobom.
– Testiranje na HIV nije bolno i ne oduzima mnogo vremena, a rezultati se dobijaju brzo.
– Svako testiranje na HIV treba da bude praćeno savetovanjem, odnosno poverljivim razgovorom sa stručnom osobom, pre i posle testiranja u cilju pružanja tačnih i stručnih informacija potrebnih osobi da donese odluku da li je pravi trenutak za testiranje, ali i da prepozna rizično ponašanje koje je praktikovano u bližoj ili daljoj prošlosti ili koje se i dalje upražnjava, te da isto promeni u cilju sprečavanja inficiranja HIV-om.
– Savetovanje i testiranje na HIV treba da bude sastavni deo brige o zdravlju svakog pojedinca.
Koja je korist od testiranja na HIV?
Jedino testiranjem uzoka krvi na HIV se može utvrditi da li je osoba inficirana HIV-om, nijedan drugi način to ne omogućuje.
Poznavanje sopstvenog HIV statusa ima dve značajne prednosti:
– Ako ste saznali da ste inficirani HIV-om, odnosno ako ste HIV pozitivni na potvrdnom testu, možete preduzeti korake pre nego što se pojave simptomi i znaci bolesti, odnosno imati pristup lečenju, kao i pristup brojnim drugim uslugama (pomoć, nega i podrška), čime ćete produžiti svoj život i sprečiti pojavu zdravstvenih komplikacija dugi niz godina.
– Ako znate da ste inficirani HIV-om, možete preduzeti mere za sprečavanje preno-šenja HIV-a drugima (seksualnim partnerima, svojoj bebi tokom trudnoće, porođaja ili dojenja).
Kada uraditi test na HIV?
Antitela koja testiranjem „tražimo” u krvi da bi se utvrdilo da li je neko inficiran HIV-om se ne pojavljuju sat, dva ili dan nakon infekcije. Najčešće se mogu otkriti tek nakon šest do deset nedelja od trenutka poslednjeg rizika (to je tzv. „period prozora”). Pre isteka ovog vremena može se desiti da rezultati testa na HIV budu negativni, iako je osoba inficirana i može preneti HIV drugoj osobi.
Za otkrivanje specifičnih antitela u krvi najčešće se koristi osnovni ELISA test. Kada je ELISA test iz dva uzorka krvi pozitivan, kao potvrdni test koristi se specifičniji test za otkrivanje različitih kategorija antitela (najčešće Western Blot).
Ako su rezultati testa bili negativni na HIV poslednji put kada ste testirani, možete biti sigurni da ste još uvek negativani, odnosno da niste inficirani HIV-a ako niste bili potencijalno izloženi HIV-u od poslednjeg testa. Ako ste seksualno aktivni, nastavite da preduzmate mere da biste sprečili inficiranje HIV-om, odnosno koristite kondome na pravilan način svaki put kada imate seks.
*Zavod za javno zdravlje Sremska Mitrovica
