U Biblioteci „Gligorije Vozarović“ postavljena je izložba povodom obeležavanja 8. aprila Svetskog dana Roma. Izložba može da se pogleda do 12. aprila 2018. godine.
8. april se obeležava kao Međunarodni dan Roma od 1990. godine. Ovaj dan predstavlja sećanje na prvi međunarodni kongres Roma održan 1971. godine u Londonu. Na ovom kongresu razgovaralo se o: socijalnim pitanjima Roma, romskom jeziku, romskoj kulturi, obrazovanju i ratnim zločinima počinjenim nad pripadnicima romske populacije u Drugom svetskom ratu.
Usvojena je romska zastava, himna (pesma: „Đelem, đelem“) kao i ime etničke zajednice i jezika („Rom“ i „romski jezik“). Do sada je održano 7 kongresa i imali su veliku ulogu i afirmaciji Roma, borbi za prava Roma, očuvanju romske kulture i jezika, dobijanju ratnih reparacija kao i priznavanju Roma kao nacije.
I na prostoru Srema Romi su od davnina prisutni i, kao i svuda u svetu, delili su zlehudu sudbinu svog naroda.
Romi, kao i svi drugi narodi, imaju i svoju istoriju, i svoju kulturu, i svoju pradomovinu, ali su sve to stvarali lišeni osnovnih preduslova za nacionalno formiranje – bez svoje teritorije, bez svoje države, bez svoje religije.
Prvi podaci o Romima u Sremu još su iz vremena Osmanske uprave. U Кarlovcima je 1546. godine postojao džemat Roma koji se sastojao od pet domaćinstava. U prvim decenijama XVIII veka većina Roma u Sremu još uvek nije bila stalno nastanjena, te je prikupljanje harača bilo skopčano sa teškoćama. Na osnovu ubranog harača nije bilo moguće utvrditi brojno stanje Roma.
U knjizi našeg zavičajnog autora Slavka Gavrilovića, Srem od kraja XVII do sredine XVIII veka piše da su se „već prvih godina austrijske vlasti u Slavoniji i Sremu morale pozabaviti pitanjem Roma koje je od lutalačkog života trebalo prevesti u sedelaštvo. Taj zadatak je 1695/96 poveren vikaru manastira Ćelije, Mitrofanu Popoviću, koji je imenovan za “direktora” rackih Roma. Od Popovića se očekivalo da lutajuće Rome između Drave i Save primora na naseljavanje i privede urednom i moralnom životu, a Кomora je obećala da će svakoj romskoj porodici dati do 8 jutara zemlje“.
Srpska akademija nauka i umetnosti je nekoliko svojih naučnih skupova posvetila proučavanju kulture Roma. Jedan od takvih skupova u SANU održan je krajem 1996. godine na kome su etnolozi raspravljali o temi “Romi u prošlosti i danas“.
Rezultate svojih višegodišnjih istraživanja o Romima muzikantima u Sremu saopštila je i zavičajni autor iz Sremske Mitrovice, etnolog Ljiljana Radulovački.
Кao prateća manifestacija ovog skupa bila je izložba fotografija “Romi u Sremu”, a autor izložbe je takođe naš zavičajac Stevan Filipović koji je izložene fotografije slikao početkom 1996. godine u romskim naseljima Beli breg i Bosutski put u Sremskoj Mitrovici.
Stevan Filipović je rođen u Sremskoj Mitrovici, a diplomirao je fotografiju na univerzitetu u Londonu na temu “Život i običaji Cigana u Sremu”. Bio je član Кraljevskog udruženja fotografa u Londonu.
Autorka knjige Romi u Sremu, ugledni etnolog i iskusni terenski istraživač, Ljiljana Radulovački, realizovala je ceo projekat istraživanja Roma u Sremu u saradnji sa grupom mladih istraživača iz društva “ Mir” iz Stare Pazove.
Rad na temu „Naši Romi“ je izlagala viši bibliotekar Moravka Todić 2017. godine u Biblioteci „Vuk Кaradžić“ u Prijepolju. Literatura za rad i postavljenu izložbu je korišćena iz fonda zavičajne zbirke. Fotografije su snimljene 1996. godine u naseljima Beli breg i Bosutski put, a autor je Stevan Filipović.
