SREMSKA MITROVICA/Divoš. Pesma o „arhiepiskopu serbskome“ zabeležena je 1832. godine.
Manastir Kuveždin, posvećen Svetom Savi i njegovom ocu Stefanu Nemanji, nalazi se na jugozapadnim obroncima Fruške gore, u blizini sela Divoš. Ova velika srpska svetinja, koju je 1520. godine podigao despot Stevan Štiljanović, vekovima je bila značajan centar srpske duhovnosti i kulture. Nažalost, manastir je stradao tokom Drugog svetskog rata, kada su ga ustaše opljačkale i minirale. Danas se polako obnavlja, vraćajući stari sjaj i značaj za Srpsku pravoslavnu crkvu.
Himna Svetom Savi – Nastanak i značaj
Manastir Kuveždin je poznat i po tome što je u njemu napisana i po prvi put izvedena Himna Svetom Savi, poznata pod naslovom „Pesn Svetitelju Savi i arhiepiskopu serbskome“. Ova pesma je zabeležena 1832. godine, a prvi put je pojana u crkvi ovog manastira. Nažalost, arhiv manastira je uništen tokom Drugog svetskog rata, pa se mnogi detalji o nastanku himne danas istražuju. O pesmi nema više tragova i podataka jer nije sačuvana manastirska arhiva, koja je izgorela tokom Drugog svetskog rata.
U manastiru nema pisanog traga kada je tačno nastala pesma, da li baš 1832. godine ili ranije. O školskoj slavi – Savindanu postoji zapis da je prvi put proslavljena u Zemunu 1812. godine na inicijativu prote Jeftimija Ivanovića, koji je prethodno boravio u manastiru Kuveždin.
Manastir Kuveždin – Spoj stilova i kulture
Kroz vekove, manastir Kuveždin je prolazio kroz različite faze gradnje i obnove. Iako je prvobitno građen u raško-moravskom stilu, današnji izgled kombinuje elemente baroka i klasicizma, što ga čini jedinstvenim među fruškogorskim manastirima.
Za srpsku kulturu i prosvetu, Kuveždin je izuzetno važan, jer se u njemu, pored duhovnog značaja, negovalo i obrazovanje. Prvi zapis o školskoj slavi Svetog Save potiče iz Zemuna iz 1812. godine, ali je inicijativa prote Jeftimija Ivanovića povezana sa njegovim boravkom u manastiru Kuveždin.
Obnova spaljenog manastira počela je pre 24 godine, tada je sazidan južni deo konaka u izvornom obliku. Tokom narednih godina obnovljena su dva zvonika manastirske crkve. Urađena je nova drenaža oko crkve, jer su se posle miniranja manastira sve bujične vode sakupljale ispod crkve. Na ruševinama istočnog krila sazidani su novi konaci… Sve da bi Kuveždin dobio originalan izgled, kakav je imao do one kobne godine kada su ustaše iz njega proterale više od 60 monahinja, a od njega napravile zgarište.
Kompletno je osposobljen enterijer Crkve Svetog Save, rekonstruisan je ikonostas sa istim duborezom, kakav je bio prvobitni, koji je radio čuveni duborezac Georgije Dević. Sve je urađeno pomoću sačuvanih fotografija ovog ikonostasa. Manastiru je vraćeno 20 ikona, dela akademskog slikara Pavla Simića, koji je oslikao i enterijer crkve. Tako je crkva dobila unutrašnji izgled kakav je imala pre miniranja i paljenja.
Manastir Kuveždin bio građevina raško-moravskog stila, ali je kao i drugi fruškogorski manastiri, kroz svoju burnu istoriju rušen i obnavljan, ponekad se odstupalo od izvorne arhitekture, tako da je to sada građevina koja je poprimila i elemente građevinarstva prepoznatljivog za barok i klasicizam.
