Mart je mesec kada se mnogobrojnim aktivnostima obeležava 20. mart – Nacionalni dan borbe protiv raka dojke.
Na taj način se skreće pažnja javnosti na raspostranjenost bolesti i na podizanje svesti žena o značaju preventivnih pregleda u ranom otkrivanju bolesti.
Kada se otkrije na vreme, rak dojke je izlečiv u preko 90% slučajeva. Samim načinom lečenja, koje je kraće i efikasnije, podiže se kvalitet života obolelih i lečenih žena.
Rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji širom sveta. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, u svetu se godišnje registruje skoro 1.700.000 obolelih žena, dok od iste bolesti svake godine umre preko pola miliona njih. Prema najnovijim procenama SZO i Međunarodne agencije za istraživanje raka, samo u Evropi je obolelo više od pola miliona žena od raka dojke. Procenjena stopa obolevanja u Evropi je iznosila 74,4/100.000 žena. Srbija se sa procenjenim stopama nalazi na 20. mestu u odnosu na 40 evropskih zemalja. Žene u Srbiji se nalaze u srednjem riziku obolevanja od ove vodeće maligne lokalizacije.
Prema istim procenama, 137.000 žena je umrlo u Evropi od raka dojke i procenjena stopa mortaliteta iznosila je 14,9/100.000. Žene u Srbiji nalaze se u visokom riziku umiranja od raka dojke. Srbija se sa procenjenim stopama mortaliteta u odnosu na 40 evropskih zemalja nalazi na prvom, odnosno drugom mestu zajedno sa Crnom Gorom.
Rak dojke je vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju kod žena u Srbiji. Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u Republici Srbiji je registrovano 4.494 novoobolelih i 1.766 umrlih žena od raka dojke. Stopa obolevanja od raka dojke kod žena u Republici Srbiji iznosila je 67,2 na 100.000, a stopa umiranja 20,7 na 100.000 žena.
U odnosu na prethodni period, zabeležen je porast uzrasno-specifičnih stopa obolevanja od 40. godine života, a najviše stope obolevanja su zabeležene u najstarijim uzrastima – od 60. do 74. godine života. Kada govorimo o umiranju od malignih tumora dojke primećuje se blagi porast već u uzrastu od 45. godine, ali najviše stope umiranja su i dalje u uzrastima od 55. do 74. godine života.
Visoke stope obolevanja u uzrastima od 55. do 74. godine prate u istim uzrastima i visoke stope umiranja, što najverovatnije govori o kasnom javljanju žena tog uzrasta, kada je maligna bolest već u uznapredovalom stadijumu, odnosno već su prisutne udaljene metastaze na susednim organima.
Rak dojke je jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena u Srbiji. Meren godinama izgubljenog života rak dojke je na 3. mestu kao uzrok smrti kod žena starosti 45–64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.
Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, pa su dometi primarne prevencije, u tom smislu, limitirani. Imajući tu vrstu ograničenja u vidu, kao jedino dokazano efikasno rešenje za smanjenje stope umiranja od ove bolesti nameće se njeno rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija.
U Centru za kontrolu i prevenciju vodi se registar malignih oboljenja za sremski okrug. Registar je, izuzetno značajan kako bi se sagledale sve epidemiološke karakteristike oboljevanja, koliko ljudi je obolelo, u kom uzrastu oboljevaju, kada i od koji vrsta malignih oboljenja, u kom stadijumu se bolest otkriva, a sve u cilju boljeg preventivnog delovanja i organizacije zdravstvene službe.
Kada se govori o malignim oboljenjima moramo imati u vidu nekoliko stvari, prva od njih jeste činjenica da je naša populacija jako stara i samim tim je i verovatnoća oboljenja od malignih oboljenja veća, druga stvar jako bitna kada se govori o malignim oboljenjima jeste da naše stanovništvo ima vrlo rasprostranjene rizične oblike ponašanja, odnosno rizikofaktore za nastanak malignih oboljenja, u prvom redu jeste upotreba duvanskih proizvoda – pušenje, a zatim višak telesne težine, kao posledica neredovne i nezdrave ishrane, i naravno stres koji je sveprisutan i dugotrajan.
Ne postoji jedan, glavni, jedini uzrok nastanka raka, to nisu zarazne bolesti, to su multikauzalne bolesti, bolesti koje nastaju zbog više uzroka, takođe izuzetno bitna kada je reč o malignim oboljenjima jeste nepostojanje zdravstvene kulture i preventivnih navika.
Činjenica je da naše žene nemaju naviku da idu kod ginekologa, naši ljudi nemaju običaj da jednom u 365 dana odu kod lekara opšte prakse da obave preventivan pregled. Decu dok su mala vodimo na preventivne pregleda, ali retko da će zdrava osoba sama otići na preventivni pregled kod lekara, jer jednostavno nemamo zdravstvenu kulturu. Smatramo da je jako teško čekati na red kod lekara, mada se sada pregledi zakazuju, a pri tom imamo vremena za neke druge stvari.
Sujeverni strah, samolečenje i nadrilečenje stvari su koje u velikoj meri doprinose da se maligna oboljenja ne otkriju na vreme ili ne tretiraju na pravilne načine i nakon otkrivanja, navodeći primere ljudi koju su pili petrolej u pokušaju poboljšanja zdravstvenog stanja i lečenja malignih oboljenja.
Što se tiče trenda obolevanja od malignih bolesti u Sremu, on je na nivou višegodišnjeg proseka, Centar za kontrolu i prevenciju bolesti ne beleži ni rast, ni pad, on je konstantan i iznosi negde ispod 450 žena i između 500 i 550 muškaraca na 100 hiljada stanovnika novoobolelih pacijenata godišnje.
Prema podacima u proteklim godinama, u Sremu najviše muskaraca oboljeva od raka pluća, čak 137 osoba na 100.000 stanovnika u proseku svake godine oboli od raka pluća. Posle raka pluća Sremci najviše oboljevaju od raka debelog creva, u proseku 45 novoobolelih pacijenata svake godine na 100 hiljada stanovnika, dok je na trećem mestu po broju oboljenja kod muškaraca rak prostate koji je direktno vezan sa starošću osoba. Karcinom mokraćne bešike je četvrti po broju oboljevanja muškaraca u Sremu, 37 muškaraca oboli od ove bolest godišnje.
Kod žena u Sremu ubedljivo najrasprostranjeniji je rak dojke, od ove bolesti godišnje u proseku na 100.000 stanovništva oboli 119 žena, od raka pluća 41 žena, a od raka grlića materice, koji je najlakše otkriti njih 24.
